14. Тұтынушылардың мінез-құлқына әсер ететін негізгі факторлар

Тұ тынушылар сатып алуғ а бағ ытталғ ан шешімдерін ваккумде қ абылдамайды. Оларғ а ә ртү рлі факторлар ә сер етеді:

· Мә дени

· Ә леуметтік

· Жеке тұ лғ а қ асиеттері

· Психологиялық

Мә дени фактор мә дениет жә не қ оғ ам топтарының қ асиеттерімен сипатталады. Мә дени саласындағ ы ү рдістері адамды сатып алуғ а апаратын себептеріне терең жә не кү рделі ә сер етеді. і. Қ оғ ам байлық тү рлерін, ү лгі, салт-дә стү р, мә дениет сипатын анық тайды жә не мә дени ережелері адамдардың жү ріс-тұ рысына, ө мір сү руіне ә сер етеді. Маркетинг мамандары рынокқ а жаң а тауар ұ сыну кезінде мә дениет дамуындағ ы ө згерістерді ұ тымды пайдалануы мү мкін. Ә леуметтік фактор тұ тынушы іс-ә рекеттерін референттік топтар, отбасы, ә леуметтік рө л жә не адам мә ртебесімен байланыстырады. Референттік топтар дегеніміз адамдардың ө зара қ атынасына жә не жү ріс- тұ рысына тікелей(достар, кө ршілер, отбасы мү шелері) немесе жанама(кә сіподақ, діни ұ йымдары, саяси партиялар) ә сер ететін топтар. Тұ тынушылардың іс-ә рекетіне отбасы жә не оның мү шелері кү шті ә сер етуі мү мкін. Негізінде отбасы қ оғ амның ең маң ызды тұ тынушы жә не сатып алушы ұ йымы. Сондық тан маркетингте ол мұ қ ият зерттеуге алынады. Отбасы мү шелерінің рө лі кейбір жағ дайда нақ ты тауардың тү ріне байланысты болады. Мысалы, ә детте телевизор, автоиобиль таң дау кезінде отбасы пікірі шешуші, ал киім, ыдыс алу кезінде зайыбы пікірі маң ызды. Жеке тұ лғ а қ асиеттері мыналарғ а байланысты: адамның жасына, қ ызмет орнына, тұ рмыс жағ дайына, тұ рмыс сипатына, отбасының ө мір сү ру циклі жә не жеке тұ лғ а бейнесіне. Сатып алынатын тауар ассортименттері мен тү рлері адамның жасына ө те тығ ыз байланысты. Табысы тө мен отбасылар мен ә детте қ ымбат тауар сатып ала алмайды, ал табысы жоғ ары адамдар ө здеріне лайық жә не сервисі бар заттар алады. Жеке тұ лғ а бейнесі индивидтің айырық ша сипаттамаларын қ алыптастырады. Мысалы, оның ө зіне, ө зінің қ абілеттігіне сенушілігін, тә уелсіздігін, тұ рақ тылығ ын, белгілі заттарғ а бейімделуін, т. б қ асиеттерін анық тайды. Психологиялық фактор кө рсеткіштері: белгілі қ арекетке талаптану себептері, шешім қ абылдау барысы, ісін мең геру, алушыны сендіру жә не онымен қ атынас жасау қ абілеті. Шешім қ абылдау ү рдісін кең мағ ынада қ оршағ ан ә лемнің маң ызды бейнесін тануғ а арналғ ан индивидтің ақ пратты тү сіну, оны игеру жә не тауарды таң дау қ арекеті деп анық тауғ а болады Сатып алушыны сендіру дегеніміз оның зат туралы айғ ақ мә лімет алып, ойша заттың тартымды сипатын сезіну. Ә лемдегі барлық заттар мен ә рекетке, айталық киімге, тамақ қ а, музыкағ а, саясатқ а т. б адамның белгілі бір қ атынасы, кө зқ арасы болады. Алынғ ан мә ліметке немесе білгіштігіне сә йкес индивид тауарды, қ ызметті бағ алайды, соның негізінде белгілі бір бағ ытта ә рекет жасайды.