4)Тауар нарығында тұтынушылардың мінез-құлығы

Тұ тынушылардың іс-ә рекеті нарық тың тү ріне сә йкес айтарлық тай ө згеріп отырады – тұ тынушылардың сұ раныс тауарларының нарығ ынан (тұ тыну нарығ ы) немесе ө неркә сіптік бағ ыттағ ы тауарлар нарығ ынан (кә сіпорын нарығ ы).

Тұ тыну нарығ ы мынамен сипатталады, мұ нда жекелеген тұ лғ алар, отбасы жә не ү й шаруашылық тары тауарлар мен қ ызметтерді жеке тұ тыну ү шін сатып алады.

Тұ тынушылардың іс-ә рекетіне ә сер етуші факторлар 4 Кестеде ұ сынылғ ан.

Тұ тынушы тауарды сатып алмас бұ рын, сатып алу туралы шешім қ абылдау ү рдісін жү ргізеді, ол келесі кезең дерден тұ рады: мұ қ таждық ты сезіну, ақ параттарды іздеу, баламалық нұ сқ аларды бағ алау, сатып алу туралы шешім қ абылдау, сатып алынғ ан тауарғ а реакция.

4 Кесте

Тұ тынушылардың іс-ә рекетіне ә сер етуші факторлар

Экономикалық жә не саяси	Ә леуметтік	Мә дени жә не ұ лттық	Тұ лғ алық	Психологиялық
Саяси жағ дайы Экономикалық жағ дайы Заң дылық базасы Мемлекеттің сыртқ ы экономикалық саясаты	Жататын қ оғ амдық класы; тобы Референттік топтар Жанұ я Рө лі мен статустары	Мә дениет Ұ лттық дә стү рлер Географиялық жә не табиғ и жағ дайлар	Отбасының ө мірлік циклының жасы мен кезең і Айналысатын іс тү рі Білімі Ө мір салты Материалдық жағ дайы Тұ лғ а типі	Мотивация Қ абылдау Игеру Кө ндіру

Кейбір жағ дайларда сатып алу туралы шешім қ абылдауғ а бірнеше адам қ атысады, олардың ә рқ айсысы ө з рө лін ойнайды: инициатор, ә сер етуші, шешім қ абылдаушы, сатып алушы, пайдаланушы.

Жаң а тауар туралы шешімді қ абылдау ү рдісі келесі кезең дерден тұ рады: мә лімет алу, қ ызығ ушылық, бағ алау, тексеріп кө ру жә не қ абылдау.

2 Ө ндірістік бағ ыттағ ы тауарлар нарығ ы жә не тұ тынушылардың іс-ә рекеті

Кә сіпорын нарығ ы – бұ л тауарларды ө ндірісте пайдалануғ а жә не қ айта сату мен қ айта бө лу ү шін сатып алатын тұ лғ алар мен ұ йымдардың жиынтығ ы.

Ө ндірістік бағ ыттағ ы тауарлар нарығ ының тұ тыну нарығ ынан негізгі айырмашылық тары:

- бұ л нарық тағ ы сұ раныс соң ғ ы тұ тынушылардың сұ ранысымен анық талады;

- бұ л нарық тағ ы тұ тынушылар саны айтарлық тай аз, бірақ тұ тынушылар біршама ірірек жә не географиялық біріккен;

- ә детте ө ндірістік мақ саттағ ы тауарларды бө лу арналары қ ысқ арақ;

- сұ раныс кө бінесе ауытқ уларғ а ұ шырап отырады;

- тұ тынушылар арнайы қ ызмет тү рін талап етуі мү мкін жә не т. б.

Сатып алу туралы шешім кө бінесе нақ ты жағ дайларғ а байланысты болып келеді, олар ү шке бө лінуі мү мкін: ә деттегі қ айта сатып алу, ө згертілген қ айта сатып алу жә не жаң а сатып алу.

Қ оршағ ан орта факторлары, сонымен қ атар тұ лғ ааралық жә не жеке факторлар ө ндірістік бағ ыттағ ы тауарларды сатып алушыларғ а тұ тыну тауарларының сатып алушылары секілді ә сер етеді. Бірақ, кә сіпорын-сатып алушыларғ а сонымен қ атар ұ йымдастырушылық факторлар да ә сер етеді.

Кә сіпорынның сатып алуды жү ргізу ү рдісі келесі кезең дерден тұ рады: мұ қ таждық ты сезіну, мұ қ таждық ты жалпы сипаттау, тауар сипаттамасын бағ алау, жеткізушілерді іздеу, ұ сыныс жасау, жеткізушілерді таң дау, тапсырысты рә сімдеу, жеткізушінің жұ мыс тиімділігін бағ алау.