3. Маркетингтік орта және оның түрлері сипаттап беріңіз

Фирманың маркетингтік ортасы – кә сіпорынның қ ызметіне ә сер ететін сыртқ ы, ішкі жә не жанама факторлардың жиынтығ ы.

Маркетингтік орта тү рлері:

Макроорта;

Микроорта;

Медияорта

Макроорта жә не оның факторлары . Макроорта кә сіпорындардың ә рекетіне жалпы бірынғ ай сыртқ ы жағ дай жасайды. Ал жеке алынғ ан белгілі бір фирманың жағ дайына айрық ша жағ дай тудырмайды. Фирмалардың ә рқ айсысы макрортаның ә серін талдайды, бағ алайды жә не ә рекетіне тигізетін жағ ымды, немесе қ олайсыз жақ тарын сынайды, алайда оны басқ ара, немесе ө згерте алмайды. Макроорта қ атысушыларына ә лсіз ық пал етеді. Макроорта факторлары: демографиялық, экономикалық. табиғ и, ғ ылыми техникалық, саяси қ ұ қ ық, мә дени. Рынок кө лемін талдау барысында демогр. факторлар манызды орын алады. Мұ нда маркетинг халық тын ө сім қ ұ рылымын, туу мә селелерін қ арастырады. сонын негізінде тауар ө ндіруші кімге, қ анша ж/е қ андай тауар ө ндіретінін біледі. Сонымен қ атар демогр/қ факторларғ а білім алу дең гейі де ық палын тигізеді. Халық білімі қ аншалық ты жоғ ары болса, соншалық ты жоғ ары сапалы тауарларғ а, баспа басылымдарына сұ раныс ұ лғ аяды.

Экономикалық фактор: адамдардың ж/е қ оғ амның экономикалық жағ дайын қ арастырады. Оларғ а халық тың табысы, инфляция дең гейі, жұ мыссыздық, тауарды сатып алу қ абілеттілігі же т. б.

Табиғ и факторларды зерттеу жұ мысы табиғ и ресурстарды ұ тымды пайдалану мә селелерін ж/е қ оршағ ан ортаны сақ тау мү мкіндіктерін талдаумен байланысты. Шикізаттың энергоресурстардың шектелінуі кә сіпорындардың алдына кө п мә селелерді қ ояды.

Ғ ылыми техникалық факторларды талдау барысында жана тауар ө ндіруге, тауарды ж/е технологияны жанартуғ а, дер кезінде ғ ылым мен техниканы дамытуғ а мү мкіндіктер ізделініп, онын іске қ осу жолдары жасалуы қ ажет. Соғ ан байланысты ғ ылыми техникалық жетістіктерді пайдалану нә тижесінде фирманың қ ызмет атқ аратын ортасы да айтарлық тай ө згереді.

Саяси қ ұ қ ық факторлары мемлекет органдарынын талаптарын білу ү шін ж/е оларғ абейімдеу керек. Кә сіпорыннын жұ мысын шектейтін заң дарды білу арқ ылы рынок ә рекеттерін бағ ыттауғ а болады.

Мә дени фактор: адамдардын ө мір сү ру ортасын, олардың салт дә стү рін, қ ұ ндылық тарын, тә ртіп пен іс қ ылық тарын қ арастырады. Осы арқ ылы фирма тауардың ә р аймақ тағ ы тұ тынушыларына ә сер ете алады. Макрорта факторларын зерттеу кезінде екі жағ дайды ескеру қ ажет. Олар: 1)барлық макроорта факторлары бір бірімен аса тығ ыз байланыста қ алыптасады; 2)ә рбір макроорта факторының фирма жұ мысына ә сер ету дең гейі фирманың кө леміне, орналасқ ан жеріне, іс ә рекет саласына т. б. кө рсеткіштеріне кө птен кө п байланысты болады.

Микроорта жә не оның субъектілері. Микроорта фирмағ а ж/е оның клиенттеріне, қ ызмет кө рсету мү мкіндіктеріне тікелей қ атысы бар кү штермен белгіленеді. Сонымен қ атар ол фирманын ө зіне тікелей ә сер етеді ж/е фирма оғ ан да ә сер етеді, яғ ни ық палы ө те кү шті ық пал етеді. Субъектілері: жабдық таушылар, маркетинг делдалдары, бә секелестер, клиенттер.

Жабдық таушылар фирманы ж/е онын бә секелестерін тауарды ө ң діру ү рдісіне қ ажет материалдық ресурстарымен жабдық тайтын іскер компаниялары мен жеке тұ лғ алар. жабдық таушылар тү рлері: 1)эксклюзивті тек қ ана белгілі фирмамен жұ мыс жасайды; 2)адал фирмағ а жә не онын бә секелестеріне бірдей адал қ ызмет кө рсетеді; 3)сырттағ ы тек қ ана бә секелестерге қ ызмет кө рсетеді.

Маркетинг делдалдары фирманын тауарларын клиенттерге қ арай жылжытуғ а, оларғ а ө ткізуге жә не таратуғ а кө мектесетін, ә детте арнайы компаниялар мамандары. Оларғ а мыналар жатады: сауда делдалдары фирма клиенттерін іздеп табуғ а жә не оларғ а тауарды сатуғ а кө мектесетін іскер компаниялар; Тауар жылжытуды ұ йымдастыратын маманданғ ан фирмалар, компаниялары тааур қ орларын жинауғ а жә не жылжытуғ а кө мектеседі; Маркетинг қ ызметін атқ аратын арнайы агентстволар ақ ылы тапсырыспен маркетинг зеттеулерін жү ргізеді жә не жарнамалық агенство компаниялары тауарды ынғ айлы рынокқ а бағ ыттауғ а жә не оны ұ тымды жылжытуғ а кө мектеседі; қ аржы неси мекемелері келісім қ аракеттеді қ аржыландыруғ а жә не ысырапты тә уекелділіктен сақ тануғ а кө мектеседі.

Микроорта келесі манызды қ ұ рылымы бә секелестер. Бә секелестер бір типті тауарларды рынокта ұ сынатын ө зара бә секеге тү скен компаниялары болып табылады. Рынокта алғ ан ү лесіне байланысты бә секелестер Теодор Левит белгілеген тө рт тү ріне бө лінеді: озаттар, озаттық қ а ү міткерлер, ізбасарлар, рыноктың қ уысында жайғ асқ андар. Микроорта соң ғ ы элементі клиенттер немесе тауарды тұ тынушылар. Фирма рыноктың бес тү рінде тауарларын ұ сына алады. Олар: тұ тыну рыногында онда жеке тұ тыну ү шін тауарды сатып алушы тұ лғ алар, ү й шаруашылық тары. Тұ тынушы ұ йымдар рынагында тауарлар мен қ ызметтерді қ ндіріс процессінде қ олдану ү шін сатып алатын ұ йымдар. Аралық сатушылар рыногында басқ аларғ а сату арқ ылы пайда тү сіру мақ сатымен тауарларды сатып алатын ұ йымдар.

Мемлекет мекемелері рыногында коммуналдық қ ызметін атқ ару ү шін немесе мемлекет қ ызметін орындаушылар тұ тыну ү шін сатып алушы мемлекеттік ұ йымдар. Халық аралық рыногында шетел рыногында тауарды сатып алушылар.

Медиаорта мә ні жә не медиаорта элементтері. Медиаорта фирманын нақ тылы немесе ә леуетті кө ң іл бө летін жә не белгіленген мақ сатына жетуіне ә сер ететін кез келген топ. Медиаорта фирма қ аракетіне кө мектесетін немесе кедергі жасайтын топтарғ а бө лінеді. Соғ ан сә йкес медиаортаны мынадай топтарғ а бө луге болады: мейірбанды бұ л топтын фирмағ а тілектестік ниеті болғ аны; ізденуші фирмағ а қ ажет топ; керегі жоқ бұ л топтын ниетін фирма ө зіне аударғ асы келмейді, бірақ олармен санасады (мысалы, бойкот жариялайтын тұ тынушылар тобы, салық инспекциясы... ). Жалпы алғ анда медиаортанын келесі тү рлері кездеседі:

1)қ аржы қ оғ амдары- (банктер, қ ор биржалары) фирманы қ аржы ресурстарымен қ амтамасыз етеді.

2)Ақ парат тарату қ ұ ралдары- (радио, теледидар, газеттер, журналдар) кә сіпкерлік жү йесі туралы ә ртү рлі ақ парат таратады.

3)Қ оғ амдар- (тұ тынушылар тобы, жергілікті тұ рғ ындар) фирманын жұ мысын бақ ылайды.

4)Фирма қ ызметкерлері -олардын фирма жә йлі қ алыптасқ ан пікірлері жұ мысшылардын ө з міндеттерін орындау сапасы ық палын тигізеді. Мұ ндағ ы маркетинг зерттеулерінін мақ саты: медиаортанын жалпы жағ дайы туралы ақ парат жинау, фирмағ а қ атысты ә рекеттерді болжау жә не қ оғ аммен бірлесу жолдарын іздеу.