СЫРДОН. СЫРДОНЫ РАЙГУЫРД. НАРТЫ БАЛЦ

СЫРДОН

СЫРДОНЫ РАЙГУЫРД

Нарты рæсугъд Дзерассæ рацæйцыдис донмæ. Доны хицау Гæтæг схудт Дзерассæмæ, йæ цæст æм æрныкъуылдта æмæ йæм дзуры:

— Уæ, мæ хуры хай, урсцъар рæсугъд Дзерассæ, бауарз мæ, кæннод дын дон нæ ратдзынæн!

Фæтарст Дзерассæ Гæтæгæй, аздæхт æнæ донæй æмæ бацыд сæхимæ. Дзерассæ та дыккаг хатт ацыди донмæ. Æнхъæл уыдис, нал ыл сæмбæлдзæнис Гæтæг, фæлæ йыл сæмбæлд. Дзерассæйæн гæнæн нал уыд, æмæ æмуд æрцыд Гæтæгимæ, æмæ йын райгуырд лæппу, номæй та йæ схуыдтой Гæтæджы фырт Сырдон.

Сырдон райдыдта хъомыл кæнын æмæ зыдта æппæт дæр, цы уыди æмæ цы уыдзæн, уыдæттæ. Нартимæ нæ фидыдта, цыди сыл сайдæй, æмæ йæ сæхуыдтæг дæр сайдтой, фæлæ-иу æм кæд Нарт мæсты дæр сысты, уæддæр æй уарзгæ дæр бирæ кодтой.

Сырдон уыдис зондджын æмæ мадзалджын Нæртон лæг.

НАРТЫ БАЛЦ

Нарты гуыппырсартæ — Уырызмæг, Хæмыц, Сослан, Батрадз æмæ иннæтæ — сфæнд кодтой дард балцы ацæуын. Уæд иубон араст сты. Хъæуæй ахызтысты, афтæ æрхъуыды кодтой: «Гъей-джиди, Сырдон дæр ма немæ куы уаид, — дард балцы цæугæйæ хъæлдзæг лæг у!»

Уæд кæстæртæй иу афтæ зæгъы:

— Ам мæм куы фæлæууиккат, уæд æй æз ныртæккæ ракæнин.

— Фæлæудзыстæм, — зæгъгæ, йын загътой, — æрмæст тагъд цу æмæ фæстæмæ дæр тагъд фездæх.

Лæппу фæстæмæ йæ бæх фæзылдта æмæ Сырдоны хæдзары дуармæ балæууыд, æмæ мидæмæ дзуры:

— Йе, Сырдон, æддæмæ-ма ракæс, кæд ам дæ, уæд!

— Мæнæ дæн, — зæгъгæ, йæм радзырдта Сырдон æмæ йæм æддæмæ рауади æмæ йæ бафарста: — Гъы, цы хорздзинад зæгъдзынæ? Хъусын дæм.

— Нарты хæрзтæ хæтæны фæцæуынц, æмæ ды дæр семæ куы уаис, уый сæ фæнды.

Уæд Сырдон бакатайтæ кодта æмæ æрæджиау афтæ зæгъы:

— Цæмæй ацæуон семæ, бæх мын куынæ ис, уæд?

— Ау, уый та куыд загътай, Сырдон? Мах бæхтæ бæхтæ не сты, уæдæ ма кæстæртæ цæмæн стæм? Кæм ды — фистæг, мах — бæхджын, кæм мах — бæхджын, ды фистæг, афтæмæй цæудзыстæм.

— Хорз, — загъта Сырдон, йæ фæдджитæ æрбатымбыл кодта æмæ араст ис Нарты фæстæ балцы. Уæд иу ран Сырдон баййæфта Нарты гуыппырсарты æмæ цæуын байдыдта фистæгæй сæ фæдыл. Иу-дыууæ боны куы фæцыдысты, уæд сæм Сырдон дзуры:

— Цæй-ма, Нарт, бæхыл хæссинаг мæ куы уыдыстут, æмæ мæ куы ничи хæссы, фистæгæй цæуын куынæуал фæразын, уæд мын цы зæгъынмæ хъавут?

Уæд ын Уырызмæг загъта дзуаппæн:

— Бæх кæй хъæуы, уый йæ хъуамæ йæ хæдзарæй раластаид, уыййеддæмæ ам дæуæн чи загъта, бæхыл дæ хæсдзыстæм, зæгъгæ?

— Мæнæ мын уæ кæстæр загъта, — зæгъгæ, фæкодта Сырдон, йæхимидæг мæсты кодта, афтæмæй.

Ныр Нарт рæсугъд уалдзыгон цъæх кæрдæгыл хъазгæ сæ цыды кой кæнынц саргъы бæхтыл æмæ мæстæй марынц Сырдоны: чи йын йæ худ аскъæфы, чи — йæ лæдзæг, чи та йæ цуры бæхыл схъазы. Сырдон дæр йæхинымæры дзуры: «Фæлæуут, мæ бар дæр уæ бауадз, æз уын æй бафиддзынæн ацы мæстæймарын!» Бадзырдта та сæм ноджы:

— Цæй-ма, бæхыл дæ хæсдзыстæм, зæгъгæ, мын куы загътат, уæд куыд у хъуыддаг?

Уæд ын, чи йæ рахуыдта, уыцы кæстæр радта дзуапп:

— Гæды дзырдтæ цæмæн кæныс, Сырдон, чи дын загъта, бæхыл дæ сæвæрдзыстæм, уый?

— Ды, — зæгъгæ, фæкодта Сырдон.

— Сайыс, Сырдон! Æз дын афтæ куы загътон: «Кæм ды — фистæг, мах — бæхджын, кæм мах — бæхджын, ды — фистæг». Ам дæлæмæ кæсын, æмæ æцæгдæр афтæ у нæ балцы хъуыддаг: ды фистæг дæ, мах бæхджын, мах бæхджын стæм, ды та — фистæг. Раст нæ ныхас куыд уыди, афтæ йæ æххæст дæр кæнæм.

Уæд Сырдон бамбæрста, сайд ыл кæй æрцыдис, уый, æмæ йæ сæр ныттылдта, æндæр ницыуал загъта.

Иудзæвгар куы ауадысты, уæд бахæццæ сты иу стыр фурдмæ. Сырдон фурды бахизыныл катайтæ кæны. Уæд æм Уырызмæг дзуры:

— Хæц, Сырдон, мæ бæхы дымæгыл, æз дæ фурды фале фæкæнон!

Сырдон ныххæцыд Уырызмæджы бæхы дымæгыл, æмæ бараст кодтой фурды. Йæ тæккæ астæумæ куы бахæццæ сты, уæд Уырызмæг фæрсы Сырдоны:

— Къухы ныхтæ æмæ къахы ныхтæ кæм фæчындæуы?

— Кæм сæ æрымысай, уым, — загъта Сырдон.

Уæд Уырызмæг йæ бæх ныуурæдта æмæ лыг кæнын райдыдта йæ къухы ныхтæ æмæ йæ къахы ныхтæ. Цалынмæ Уырызмæг йæ куыст кодта, уæдмæ доны фæйлауæнтæ Сырдоны расхой-басхой кодтой, уæдæ цы уыдаид! Йæ къухы ныхтæ æмæ йæ къахы ныхтæ конд куы фæци Уырызмæг, уæд йæ бæх æрцæфтæ кодта æмæ доны фале фæци Сырдонимæ.

Бирæ та фæцыдысты, æмæ Сырдонæн йæ къахыл скæнинаг дæр ницыуал уыди. Цæуынц, æмæ иу ран Сырдон иу обауы сæрмæ схызти æмæ дзуры:

— Гъей, Нарты фæсивæд, фосармæй уæ хуыцау Нарты Уарæн фæзмæ бауадзæд; Нарты чызджытæ уæлбылæй куы ракæсой, уæд уæ сæртæй банымайдзысты, æмæ лæгхъаджджын куы уат, уæд зæгъдзысты, зæгъгæ, сæ иуы ауæй кодтой æмæ йын йæ сæрмæ фос æртардтой!

Уæд Уырызмæг загъта:

— Ай дæр та æцæг у. Хæссын æй бахъæудзæн.

Æмæ Сырдоны радыгай сæ фæсæрцты æвæрын байдыдтой. Сырдон бавдæлы æмæ, кæй фæсарц фæбады, уымæн йæ арт амбæхсы. Афтæмæй се ’ппæты æртытæ дæр бамбæхста. Уырызмæгмæ та æртæ арты уыдис. Уыдонæй иу йæ фарсыл уыди, иннæ йæ астæубосыл, аннæ та йæ саргъы базы бын. Уымæн дæр йе ’ртытæ бамбæхста Сырдон.

Цæуынц Нарты гуыппырсартæ, æмæ сыл бон баизæр ис. Сæ улæфт уадзынмæ æмæ се ’хсæв æрвитынмæ, стæй сæ бæхты фæхизынмæ æрлæууыдысты иу ран.

Уæд дын Уырызмæг дзуры йæ кæстæртæм:

— Лæппутæ, цуаны-ма суайут, кæд нын Æфсати исты радтид, кæннод стонгæй куынæуал фæразæм!

Лæппутæ ауадысты æмæ уайтагъд саджы мард æрдавтой, сугтæ æрбамбырд кодтой æмæ арт кæнынмæ куы бавнæлдтой, уæд кæсынц, æмæ дзы иуæн дæр йæ арт йæ фарсыл нал ис. Ныхас Уырызмæгмæ байхъуыст, нæ æртытæ ахаудысты, зæгъгæ. Уæд Уырызмæг афтæ зæгъы:

— Алчи уæ йæ зонд йæ усы хъæбысы ныууадзы, афтæмæй балцы рацæут. Иугай æртыты æвджид куыд рацыдыстут, мæлæты зын арæн куы нæ сты æртытæ. Мæнæн дзы иу мæнæ мæ фарсыл ис, зæгъгæ, куыд фæкодта, афтæ йæ фарсмæ февнæлдта, æмæ дзы артæн йæ кой дæр нал. Хорзау нал фæци номдзыд Уырызмæг. Февнæлдта йæ астæубосмæ, агуры арт æмæ астæубосыл дæр ницыуал ары. Уæд та фæсивæдмæ дзуры:

— Ауайут, лæппутæ, уæртæ мæ саргъы базы иу арт ис, æмæ йæ ардæм радавут!

Лæппутæ ауадысты æмæ Уырызмæгмæ йæ саргъы баз гогызы марды хуызæн тымбылтæй бадавтой, фæлæ уым дæр арт нæ разындис. Уыцы афон Сырдон æрхы ныббырыд æмæ уым хæтæлы хустимæ йæхи цыдæртæ архайæг скодта. Нарт сагъæсы бацыдысты æмæ дзырдтой кæрæдзийæн, ныр цы кæнæм, зæгъгæ, фæлæ ницы хос ардтой. Æрæджиау Уырызмæг кæсы, æмæ иу фарсырдыгæй ауыдта рухсы цæст, æмæ дзуры Сырдонмæ:

— Йе, Сырдон, уæлæмæ рацу, æмæ дæм кæд зынг, мыййаг, ис, уæд нын арт акæн!

Сырдон дæр æм дзуры:

— Гъæ, уæ бон ныккалат, Нарты хъалтæ! Ныр та уын цæхæры кæфой мæ фæдджийы фистæгæй уæ фæдыл куы хæссин, уый уæ фæнды!

— Бавдæл, уæдæ, — загъта та йын Уырызмæг, — æмæ ацу, уæлæ рухс кæцæй цæуы, уырдæм, æмæ нын зынг æрхæсс!

Сырдон дæр ницыуал уæлдай загъта Уырызмæджы ныхасыл. Араст ис, рухс кæцæй цыдис, уыцырдæм æмæ иу чысыл куы ауади, уæд фæстæмæ ’рыздæхт æмæ гæды ныхæстæ ракодта:

— Зынг радтын нæ, фæлæ ма мын æгæрыстæмæй мæ хъæрмæ дæр нæ ракастысты.

Уæд Нарты кæстæртæй иу араст ис зынггур æмæ бафтыдис рухсы фæдыл авд уæйыджы хæдзармæ. Ракастысты йæм уæйгуытæ æмæ йыл бацин кодтой:

— Мах зынггуры дуарæй не здахæм, — зæгъгæ, йын загътой æмæ йæ сæ хæдзармæ бакодтой. Уым æй фидар фæхсбандоныл æрбадын кодтон, сæхуыдтæг ын йæ быны бурæмæдз рауагътой, æмæ Нæртон гуырд бандоныл ныффидар ис æмæ сызмæлын дæр нал фæрæзта. Æрæгмæ куы цыди, уæд та Нарт сæ кæстæры хистæры арвыстой, æмæ та уый дæр кæстæры фæндагыл ацыдис.

Æрæгмæ куы цыдысты кæстæртæ, уæд Нарты хистæртæ сæхуыдтæг радыгай цæуын райдыдтой иуæй зынггур, иннæмæй та сæ кæстæрты агурæг. Фыццаг араст ис Сослан, æмæ та уый дæр йæ кæстæрты æмбисонд баййæфта. Нал баурæдта йæхи Хæмыц дæр. Араст ис йе ’мбæлтты агурæг, фæлæ та уый дæр фæстæмæ нал зыны.

Тыхсы Уырызмæджы зæрдæ, йæхицæн бынат дæр нал ары йе ’мбæлтты мæтæй æмæ фæстагмæ араст ис сæ фæдыл. Уырызмæг дæр та бафтыд уæйгуыты хæдзармæ æмæ сæм мидæмæ бадзырдта:

— Йе, хæдзаронтæ, æддæмæ ма уæ исчи ракæсæд!

Уæйгуытæ йæм рауадысты æмæ йын загътой:

— Гъы, кæй агурыс? Кæд æмæ дæ кæстæрты, уæд уыдон дæр тагъд рацæудзысты, фæлæ сæм мидæмæ æрбахиз æмæ иу арахъхъ хъармæй баназ. Уыдонæн дæр æй артыл хъарм кæнынмæ авæрдтам, æмæ уымæн фæстиат кæнынц! Æфсæрмы ма кæн, мидæмæ нæм рацу!

Уырызмæг йæхинымæры зæгъы: «Ацы фæлладæй иу арахъхъ куы аназин, уæд æвзæр нæ уаид!» Фæраст ис уæйгуыты хæдзармæ æмæ куывды бадæгау уым бадгæ баййæфта Нарты. Уырызмæгæн дзы иу дæр уæлæмæ нæ сыстад, мæстыгæнæджы каст æм ракодтой, æмæ Уырызмæг дæр сæ уæле мæсты цæф ныккодта бандоныл йæхи. Йæ быны йын бурæмæдз рауагътой, æмæ та уый дæр уым бандоныл аныхæст. Ныр сæм бакæс, уæд цавддуртау бадынц фæрсæй-фæрстæм Нарты бæлццæттæ. Сæ хуыз фæлыгъдис, æмæ сæ дынджыр цæстытæй æнкъардæй кæсынц. Уæйгуытæн дæр се стыр аджы дон хæрдмæ пæлхъ-пæлхъ кæны — хъуамæ дзы Нарты ныккалой æмæ сæ сфыцой. Авд уæйыджы, иу иннæмæй тынгдæр, дзæнхъайы цæстыл сæ кæрдтæ цыргъ кæнынц, æмæ сæм Нарты гуыппырсартæ куы бакæсынц, уæд сæ зæрдæ ноджы тынгдæр бауазал вæййы.

Уыцы рæстæджы Сырдон бынаты арт бандзæрста, саджы мардæй физонджытæ скодта æмæ йæхи хорз бафсæста. Уыргтæ рафтыдта æд фиутæ æмæ уыдон дæр сфизонæг кодта æмæ дзы иу йæ иу рихийыл æрцауыгъта, иннæ та — йе ’ннæ рихийыл, æмæ уыргтæ куы басалдысты йæ рихитыл, уæд афтæмæй араст ис уæйгуыты хæдзармæ; куы бахæццæ ис, уæд бахъæр кодта:

— Цы фестут, Нарты хъалтæ! Сæрæй та уæ гуыбыны куыст куы кæнут, мæн та сау хъæды куы ныууагътат иунæгæй. Йе мæ арс куы ныттона, йе мæ бирæгътæ куы бахæрой, уымæй дæр мын нæ тæрсут? Æддæмæ дæр мæм куынæуал зынут!

Уæд æм уæйгуытæ рауадысты æмæ йæм дзурынц:

— Мидæмæ рацу, уазæг, æмæ семæ абад ды дæр.

Сырдон дзуры уæйгуытæм:

— Гъæ, уæ бонæй уат, кæд мæнæн уыдонимæ бадæн нæй! Уыдон ме ’лдæрттæ сты, æмæ уыдонимæ куыд сбадон? Уый бæсты мын сæм фæдзурут, æмæ цæуæм.

Фæлæ уæйгуытæ не сразы сты. Бакодтой Сырдоны сæ хæдзармæ. Сырдон Нарты рæгъ-рæгъы, бадгæ куы федта, уæд æй бамбæрста, уыдон хуымæтæджы æнæзмæлгæ кæй не сты, уый, æмæ сæ фарсмæ бадын нал бакуымдта, фæлæ-иу, уыдон æй куыд уыдтаиккой, афтæ йе ’взагæй иуварсырдæм йæ рихийыл уырг астæрдта, мæстæймарæгау.

Уæд та йæм уæйгуытæ дзурынц:

— Сбад сæ фарсмæ ды дæр, уазæг!

— Нæ, мæнæн уыдон фарсмæ бадæн нæй, фæлæ мын æнæбын хуыскъаг мигæнæны фæнык акæнут æмæ ууыл абаддзынæн; уый, æз кæуыл фæбадын, ахæм у, — загъта Сырдон.

Уыдон дæр ын æнæбын хуыскъаг мигæнæны фæнык акодтой æмæ йыл бурæмæдз ауагътой. Сырдон ыл куы ’рцæй бадти, уæд æй иуырдæм фенкъуыста, æмæ фæнык æмæ бурæмæдз акалдысты. Сырдон æрбадти бæстон æнæбын мигæнæныл.

Уæйгуытæ фæрсынц Сырдоны:

— Сымахырдыгæй кусæрттаджы нард цæмæй æвзарынц?

Сырдон сын загъта:

— Махырдыгæй кусæрттагыл сæ къух æрхæссынц, æмæ фæлмæн куы вæййы, уæд уый нымайынц нарды нысаныл.

Уæйгуытæ дæр, дын, Нарты гуыппырсарты бæрзæйтыл сæ къухтæ æруагътой æмæ сæ нардæй сгарынц. Сослан дынджырбæрзæйджын уыди, æмæ уæйгуытæ нарддæрæн равзæрстой уый. Ратыдтой йæ йæ бынатæй æмæ йæ фынгыл кусæрттаджы æвæрд æркодтой æргæвдынмæ.

Гъа ныр Сосланыл кард æрбауадзой, афтæ Сырдон фестад æмæ фæхъæр кодта уæйгуытыл:

— Гъæй, бирæ хæрдæй номгæнджытæ! Цы ми кæнут?! Сæрæй та уæ гуыбыны куыст кæнут?

Уæйгуытæ фæджих сты, ай куыд феуæгъд и, зæгъгæ, æмæ дзурынц Сырдонмæ:

— Нæ гуыбыны куыст кæнæм, нæ гуыбыны! Уæдæ нын цы кæнын кæныс?

— Адон уæм цæмæн æрцыдысты, уый нæма базыдтат, фæлæ æндæр куыстытыл фестут.

— Гъы, дæ хорзæхæй, зæгъ нын, уæдæ, цæй тыххæй æрцыдысты, уый, — дзурынц Сырдонмæ уæйгуытæ.

— Уæдæ хъусут. Æгас Нарт дæр сбыцæу сты, куырды дзауматæй хистæр кæцы у, зæгъгæ, æмæ уæм фæрсынмæ ’рæрвыстой мæнæ сæ фæсивæды æмæ сæ хистæрты, æмæ сын бамбарын кæнут, куырды дзауматæй чи хистæр у, уый, — зæгъгæ, сын загъта Сырдон.

Уæд уæйгуыты хистæр нал фæлæууыд æмæ загъта:

— Æвæдза, куырды дзауматæн сæ хистæр хъæсдарæг у.

— Нæ, куынц хистæр у, — загъта дыккаг, — куынц куынæ уа, уæд дæ дзыхæй фу кæндзынæ?

— Æртдзыскæн куынæ уа, уæд тæвд æфсæйнагыл дæ къухæй ныххæцдзынæ? — загъта æртыккаг.

Уыдон ныхæстæм мæстæй амард цыппæрæм æмæ сыл фæхъæр кодта:

— Æмæ дзæбуг куынæ уа, уæд тæвд æфсæйнаг дæ тымбыл къухæй хойдзынæ? Дзæбуг хистæр у, дзæбуг!

Сырдон дæр ын йæ ныхас ацахста æмæ йæм дзуры:

— Ды растдæр дæ се ’ппæтæй дæр, æмæ ма сыл мæнæ дзæбугæй æрцу, æмæ куырды дзауматæй чи хистæр у, уый сæхиуыл бавзарой!

Уæд дзæбуг кæмæ уыд, уый ныддæлæ-уæлæ кодта æмæ дзы иуы сæр ныххафта. Уыйадыл кæрæдзиуыл ралæууыдысты уæйгуытæ æмæ, — дæ балгъитæг афтæ! — кæрæдзийы пырх кæнынц. Йæ цæвæн-иу йæ къухæй кæмæн ахаудта, уымæн та-иу æй Сырдон йæ къухмæ авæрдта æмæ-иу ын загъта:

— Куы дæ амардта, куыд фыд-зæрдæ у де ’фсымæр!

Сырдоны ныхас ноджыдæр загъд цырынæй-цырындæр кодта, цалынмæ уæйгуытæ кæрæдзийы ныццагътой, уæдмæ.

Нарт ныуулæфыдысты, сæ цæстыты фæзындис рухсы цъыртт. Сырдон æмæ Сослан истой уæлартæй, уæйгуыты агæй, тæвд дон æмæ йæ Нарты бын уагътой, цалынмæ Нарт бандонæй фæхицæн сты, уæдмæ. Се ’гъдты цæрмттæ бандоныл баззадысты, æмæ бæхтыл куы сбадтысты, уæд фæйнæрдæм ныкъкъултæ сты, раст бадæн сæ нал уыд, æмæ сыл Сырдон худæгæй мардис, фæсте сæм дзырдта:

— Уæ, уæ бонæй уат, Нарты хъалтæ, фырхъалæй сæ бæхтыл раст дæр нал бадынц!

Нарт мæсты кодтой Сырдонмæ. Иу ран бæлас æртасын кодтой æмæ йæ йæ рихитæй уымæ бабастой, стæй бæлас суагътой, æмæ Сырдон бæласы цъуппыл ауыгъдæй баззад.

«Гъеныр мæ раны дæн, гъе», — загъта Сырдон.

Иудзæвгар фæци бæласыл ауыгъдæй, афтæ Бæлгъæйы ’лдары фыййау йæ бынты æхситтытæгæнгæ йæ фос æрбаскъæры. Сырдоны куы ауыдта фыййау, уæд æм бæласы сæрмæ дзуры:

— Хуыцауы тыххæй, уæлæ лæг, уым цы ми кæныс?

— Ам цы ми кæнын, уый дын куы зæгъон, уæд мын мæ бадæн агурдзынæ, фæлтау дæ цыды кой кæн, — загъта Сырдон.

— Ницы дæ агурдзынæн — дæ хорзæхæй, уым цы ми кæныс, уый мын зæгъ.

— Кæд мæ нал уадзыс, уæд дын æй зæгъдзынæн. Уæлæ, кæс, уæдæ, — хуыцау мæнæу най кæны, æмæ уый куы федтон, уæдæй нырмæ мæ зæрдæ нал хæринаг агуры, нал нуазинаг.

— Дæ хорзæхæй, уæлæ лæг, æз хуыцауы никуыма федтон, æмæ мын æй фенын кæ, — загъта фыййау.

— Нæ дын загътон, нæ, мæ бадæн мын агурдзынæ?

Фыййау басомы кодта Сырдонæн, куыддæриддæр хуыцауы фена, афтæ йын йæ бынат фæстæмæ кæй ратдзæнис, ууыл. Сырдон, цыма йæ бæласæй рахизын нæ фæндыди, уыйау дзуры фыййаумæ:

— Уæдæ мæнæ бæласыл æрхæц, мæ бæстытæ мын суадз, æмæ дæ мæхæдæг бæласы цъупмæ фидардæр бабæтдзынæн, кæннод, хуыцаумæ кæсгæйæ, фидар баст куынæ уай, уæд мыййаг, рахаудзынæ.

Фыййау бæлас æртасын кодта æмæ Сырдоны суæгъд кодта йæ бæстытæй. Сырдон бæласы цъупмæ фыййауы бабаста, бæлас суагъта, æмæ фыййау бæласы цъуппыл ауыгъдæй баззади. Кæсы фыййау хæрдмæ, фæлæ хуыцауы никуы уыны æмæ дзуры Сырдонмæ:

— Мæ цæстытæй нырмæ куыд уыдтон, афтæ сæ нал уынын!

Уæд æм Сырдон дæле дзуры:

— Фæлæуу, мæ хæдзар, ма тæрс, иу чысыл ма куы фæуай бæласы цъуппыл, уæд сæ æппындæр нал уындзынæ.

Йæхæдæг фыййауы фосыл рахъæр кодта æмæ сæ Нартмæ æрбатардта.

Нарт дис кæнынц æмæ дзурынц се стыр Ныхасы:

— Нæ фыдбылыз та фосармæй æрцыди, мах та йын фесæфын æнхъæл уыдыстæм.

Уæд сæм Сырдон дзуры:

— Мæнæ уын фос, æмæ сæ байуарут! Мæн сæфт хонут, фæлæ сæфт сымах стут. Бæлгъæйы быдыр æнæгæс фосæй байдзаг ис, æмæ уырдыгæй йæхицæн нырмæ кусæрттаг чи не ’рыскъæрдта, сæфт уый у.

Уæд, дын, Нарт ныффæдис кодтой Бæлгъæйы быдырмæ.

Бæлгъæйы æфсæдтæ та сæ фыййау æмæ сæ фос агурынмæ рацыдысты æмæ Нартимæ кæрæдзийыл хæрхæмбæлд фесты æмæ кæрæдзиуыл ралæууыдысты.

Фæстæмæ куы раздæхтысты Нарты фæсивæд, уæд сæрвæтыл сæ фæндаг ракодтой æмæ фыдæнæн Сырдоны бæхы хæмхудтæ ныллыг кодтой. Чидæр уыцы хъуыддаг Сырдонæн фехъусын кодта. Сырдон араст ис рæгъаумæ æмæ уый дæр Нартæн сæ бæхты къæдзилтæ ныллыгтæ кодта æмæ сын сæ сæ хуылфыты фæтъыста; йæхæдæг æрбацыд æмæ Нарты Ныхасы æрбадт. Нарты рæгъау æрцыдысты сæ хизæнуатæй. Кæсынц, æмæ, дын, мæнæ Сырдоны бæх дæр ссæуы. Нарт æй куы федтой, уæд худæгæй бакъæцæл сты æмæ фæрсынц Сырдоны:

— Уый дæ бæх худгæ куы ссæуы, Сырдон, цымæ цæуыл худы?

— Йæ разæй худинæгтæ уыны æмæ ууыл, — дзуапп радта Сырдон.

Уæд Нарт сæ бæхтæм бакастысты, æмæ дзы иу бæхыл дæр — къæдзил нæ. Нарт тынг мæсты сысты Сырдонмæ. Сафын фæнд æй скодтой, фæлæ Сырдоны фесафын кæй бон уыд! Фурды-иу æй баппар, уæд-иу дзы сурæй рагæпп ласта, — æмæ йæ уый тыххæй бирæ уарзтой Нарт.

Ахæм митæ кодта Нартæн Гæтæджы фырт Сырдон.

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒